Op weg naar een onzichtbare grenssluiting? De toekomst van douane en accijnzen in de EU

In de Europese Unie streven we al decennia naar het vrij verkeer van goederen, kapitaal, diensten en personen. Toch lijken recente wijzigingen in de douane- en accijnswetgeving een nieuwe, onzichtbare grensstructuur te creëren, zeker binnen de Benelux. Hoewel de fysieke grenzen verdwijnen, ontstaat er achter de schermen een digitale en fiscale afbakening die steeds strakker wordt gereguleerd.

Verbruiksbelasting in Nederland ook voor grensoverschrijdende leveringen

Een actueel voorbeeld is de toepassing van verbruiksbelastingen (zoals accijnzen) in Nederland, zelfs wanneer goederen slechts tijdelijk op Nederlands grondgebied zijn. Stel: een Duitse klant laat alcoholhoudende dranken transporteren via Nederland. Ondanks dat de eindbestemming Duitsland is, eist de Nederlandse douane dat er accijns wordt voldaan, tenzij een correcte transit- of accijnsregeling (zoals EMCS) wordt toegepast. In het geval van fouten of onduidelijkheden kan Nederland alsnog belasting heffen – en dat kan leiden tot dubbele heffing of juridische discussies.

Bron: Belastingdienst Nederland – Accijnzen en verbruiksbelasting

Nieuwe regels voor accijnsgoederen: Belgische route voor Duitse importeurs

Met de recente hervorming van de accijnsrichtlijn (Richtlijn (EU) 2020/262), biedt België sinds kort een opmerkelijke mogelijkheid: Duitse importeurs van alcoholhoudende dranken kunnen ervoor kiezen hun accijnsaangifte via België te regelen, zelfs als de goederen rechtstreeks naar Duitsland gaan. Dit komt dankzij de Europese hervorming van het EMCS-systeem (Excise Movement and Control System), waarbij belastingplichtigen kunnen kiezen via welke lidstaat ze hun goederen fiscaal inklaren, zolang de aangiften correct zijn.

Bron: EU Directive 2020/262 – Algemene accijnskadersysteem

Strengere eisen voor fiscale vertegenwoordigers in Nederland

Ook Nederland is bezig met het aanscherpen van fiscale vertegenwoordiging bij invoer. Fiscale vertegenwoordigers – vaak expediteurs of logistieke dienstverleners – moeten binnenkort een waarborg stellen voor btw-afdracht in combinatie met ICP-opgaven (Intracommunautaire Prestaties). Dit is onderdeel van de bredere EU-aanpak tegen btw-carrouselfraude, waarbij malafide importeurs goederen inklaren zonder de verschuldigde btw af te dragen.

Deze nieuwe regels zorgen voor meer controle op invoerstromen, maar zetten ook druk op kleinere spelers in de logistieke sector. Waar vroeger soepel werd omgegaan met vertegenwoordiging, zien we nu een strengere screening van bedrijven die invoer namens derden verzorgen.

Bron: Douane Nederland – Fiscale vertegenwoordiging

Gaat de Benelux richting een ‘onzichtbare grenssluiting’?

Op papier is de EU één douanegebied. Maar met deze nieuwe maatregelen lijkt het alsof lidstaten hun eigen belangen sterker gaan beschermen. De samenwerking binnen de Benelux is historisch sterk, maar ook hier ontstaan barstjes. De fiscale en douanetechnische flexibiliteit wordt kleiner, de onderlinge verschillen groter.

Wat we zien, is geen fysieke grenssluiting, maar een digitale en juridische ‘sluiting’ waarbij data-uitwisseling, compliance, accijnsregels en btw-verplichtingen per land zwaarder gaan wegen. Importeurs en exporteurs zullen zich dus steeds vaker moeten aanpassen aan de unieke eisen van elk land, ook al bevinden zij zich binnen hetzelfde douane-uniegebied.

Conclusie

De Europese douane-unie staat onder druk. Terwijl fysieke grenzen vervagen, ontstaan er strengere digitale en fiscale grenzen. De onzichtbare grens wordt langzaam maar zeker voelbaar voor ondernemers. Bedrijven die internationaal opereren moeten dus proactief blijven en investeren in kennis over douaneprocedures, accijnsrichtlijnen en fiscale vertegenwoordiging – om juridische en financiële risico’s te vermijden.